Jupiter en Saturnus, maar ook Mars en Uranus zijn extreem dicht bij elkaar aan te treffen in hetzelfde gezichtsveld, en de Geminiden zijn te zien bij de Nieuwe Maan. Natuurlijk zijn er weer genoeg redenen om vol bewondering naar de sterrenhemel te turen.

Op de hemelkaart “Astrohoogtepunten in de winter van 2020/21” hebt u een overzicht van belangrijke fenomenen aan de hemel in de volgende drie maanden. Wij wensen u veel observatieplezier.

December:

13/12 Geminiden

Als de hemel ’s avonds helder is, dan tuurt u best naar het zuiden. De zwerm vallende sterren genaamd “Geminiden” lijken namelijk vanuit het sterrenbeeld Tweelingen neer te regenen. Preciezer gezegd: vanuit een punt twee graden boven de ster Pollux. Tussen 20u00 UT (21u00 MET) en 5u00 UT (6u00 MET) is de beste periode om te observeren. De Geminiden behoren met 120 meteoren per uur tot een van de meteorenzwermen met de hoogste valratio’s. Dit jaar valt de jaarlijkse afspraak op een gunstig moment, want we zitten met een Nieuwe Maan en observeren de hele nacht lang ongestoord.

13/12 Maan bij Venus

Bent u een vroege vogel en houdt u ervan om in de vroege uurtjes de sterren te bewonderen? Dat loont zich op deze ochtend. Vanaf ongeveer 5u30 UT (6u30 MET) ontwaart u de schitterende Venus aan de hemel met onder haar de flinterdunne Maansikkel – want de volgende dag al is het Nieuwe Maan. Dit weekend is ideaal voor deepsky-observaties.

17/12 Maan bij Saturnus en Jupiter

Dit knappe fenomeen danken we enkel en alleen aan het feit dat het nu vroeg donker wordt, want in de schemering zien we een conjunctie van Jupiter, Saturnus en de jonge, wassende Maansikkel. Beide gasreuzen hebben ons doorheen de afgelopen zomer begeleid en waren elke avond de helderste objecten aan de hemel wanneer we in zuidelijke richting tuurden. Nu verdwijnen ze al vroeg van het toneel om het podium aan de winterhemel over te laten.

21/12 Ursiden

De Ursiden zijn een zwerm vallende sterren die u de hele nacht lang kunt observeren, want hij vindt zijn oorsprong in het sterrenbeeld Kleine Beer – vandaar is ook de naam van de meteoren afkomstig. Deze lichtbakens suizen aanzienlijk langzamer langs de hemel dan de Perseïden – met een snelheid van ongeveer 35 kilometer per seconde.

21/12 Begin van de winter

21/12 Jupiter bij Saturnus (Opm.: extreem dicht bij elkaar)

Observeert u vandaag ook de ster van Betlehem? Het is het hoogtepunt van deze maand dat u in geen geval mag missen. Op 21 december, precies op de winterzonnewende, schotelen Jupiter en Saturnus ons een buitengewoon schouwspel voor. Bij deze conjunctie staan ze namelijk op een afstand van slechts 5 boogminuten van elkaar. Een waarachtig zeldzame aanblik.

Laat ons nu teruggaan in de tijd: ook in het jaar 7 v.Chr. ontmoetten Jupiter en Saturnus elkaar. In dat jaar geschiedden in totaal drie periodieke conjuncties tussen beide planeten in het sterrenbeeld Vissen. Wetenschappers kunnen dat vandaag de dag nog steeds nagaan. Gelet op de opvallendheid ervan, gaat men ervan uit dat dit de ster van Betlehem voorstelde. Een mooie associatie zo kort voor Kerstmis, vindt u niet?

Wat zou u ervan vinden om ze allebei in één beeldveld door uw telescoop waar te nemen? U moet dan wel op tijd uw observatiepost bezetten. Best om 16u00 UT (17u00 MET), wanneer de gasreuzen nog voldoende hoog aan de hemel staan, want ten laatste anderhalf uur later verdwijnen ze in de nevel boven de horizon.

21/12 Maan bedekt 4,3 mag heldere ster

Om 20u04 UT (21u04 MET) bedekt de Maan de 4,3 mag heldere ster 30 PSC die deel uitmaakt van het sterrenbeeld Vissen. Het is een zeer mooi tafereel: de Maan nadert de ster langs haar onbelichte zijde, en plots verdwijnt ze, alsof iemand haar licht heeft uitgedaan. Om 21u15 UT (22u15 MET) komt ze van achter de tegenoverliggende zijde van de Maan weer tevoorschijn.

23/12 Maan bij Mars

In oktober stond Mars in een gunstige oppositie en was uitstekend zichtbaar. Nu vertoeft hij in het sterrenbeeld Vissen, waar hij tijdens de eerste helft van de nacht waar te nemen is. Deze avond houdt de Maan hem gezelschap.

24/12

Vrolijk Kerstfeest!

27/12 Maan bij Aldebaran en Plejaden

De Plejaden springen zelfs in het oog van mensen die zich niet met de nachtelijke hemel bezighouden en worden vaak met de Kleine Beer verward. Astroliefhebbers weten echter dat het de bekendste open sterrenhoop is, die al millennia door mensen wordt geobserveerd en die voor vele culturen een bijzondere betekenis heeft gehad. Deze nacht vergezelt de Maan de Plejaden en de hoofdster van het sterrenbeeld Stier, Aldebaran.

Januari:

02/01 Quadrantiden

De Quadrantiden zijn een meteorenzwerm afkomstig uit het sterrenbeeld Ossenhoeder. Het nieuwe jaar wordt ingezet met een astronomisch schouwspel met wel 120 meteoren per uur. De radiant, waarvan de vallende sterren vandaan lijken te komen, laat zich echter pas na middernacht zien. Jammer genoeg gooit de felle maanfase dit jaar roet in het eten, want slechts drie dagen geleden was het Volle Maan.

03/01 Maan bij Regulus

Vandaag kunt u de Maan en Regulus op een afstand van 4 graden van elkaar waarnemen.

De naam Regulus betekent in het Latijns “kleine koning”. Omdat hier de ecliptica loopt, komt hij regelmatig de Maan tegen.

07/01 Maan bij Spica

Spica is een massieve blauwe reus, tegelijkertijd een veranderlijke ster en een dubbelster. Met haar afstand van 262 lichtjaar, haar lichtsterkte van 13.000x die van de Zon en haar straal van 7,5x die van de Zon bezet ze de zestiende plaats in de toplijst van de helderste sterren aan de hemel. Op de positie van Spica houdt het sterrenbeeld Maagd in haar linkerhand een korenaar. Vandaar komt ook de Latijnse naam van de ster. Op 7 januari is de Maan in haar buurt te vinden.

11/01 Maan bij Venus

Op de ochtend van 11 januari duurt de schemering niet meer lang, wanneer Venus om 6u00 UT (7u00 MET) tevoorschijn komt en de flinterdunne Maansikkel boven haar gezelschap houdt. De Zon bevindt zich op dit tijdstip nog maar 9 graden onder de horizon.

20/01 Mars bij Uranus

De planeet Uranus is theoretisch met het blote oog te zien, maar in de praktijk is de 2,9 miljard kilometer verafgelegen planeet niet zo eenvoudig op te sporen. Het probleem is dat hij zodanig klein is dat je zeer goed moet kijken om hem van een ster te kunnen onderscheiden. Dat is lastig met een verrekijker, maar gemakkelijker met een telescoop: u zult namelijk een “ster” ontwaren met een diameter die iets groter is dan die van de sterren eromheen. Deze avond is Uranus gemakkelijker te vinden, want hij nadert Mars tot op 1,5 graden afstand.

Indien u een oculair met een lange brandpuntsafstand gebruikt, kunt u ze allebei in uw gezichtsveld bewonderen.

21/01 Maan bij Mars

Vandaag trekt de Maan op een afstand van 5,5 graden langs Mars voorbij.

24/01 Mercurius grootste oostelijke elongatie

Mercurius cirkelt zo snel en zo dicht om de Zon dat wij hem niet zomaar op elk tijdstip kunnen waarnemen. Nu staat Mercurius echter weer op een grotere hoekafstand van 18 graden van de Zon. Dat is niet gigantisch veel, maar toch kunnen we hem tijdens zijn dichotomie waarnemen. Mercurius is kort na zonsondergang aan de avondhemel te zien. Wacht hoe dan ook tot de Zon is ondergegaan. Dan spot u Mercurius vlak boven de westelijke horizon.

27/01 Mercurius beste zichtbaarheid

Vandaag bereikt Mercurius zijn hoogste positie aan de avondhemel en zo zijn beste zichtbaarheid ’s avonds. ’s Ochtends voert zijn baan hem weer dichter naar de horizon toe.

Februari:

03/02 Maan bij Spica

Ook deze ochtend trekt de Maan weer langs de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd voorbij. Hoe komt het dat ze elkaar zo vaak treffen? De ecliptica ligt boven Spica, waardoor de Maan regelmatig op bezoek komt.

06/02 Maan bij Antares

Deze ochtend komt de 23 dagen oude en afnemende Maan Antares tegen, de hoofdster in het sterrenbeeld Schorpioen.

19/02 Maan bij Mars, Plejaden und Hyaden

Een mooi uitzicht aan de avondhemel: vandaag bezoekt de Maan het sterrenbeeld Stier en vertoeft tussen de Hyaden en Plejaden. Beide zijn oeroude open sterrenhopen, die mensen al sinds de oertijd observeren. Ook Mars is van de partij. Deze samenkomst is toch zeker een foto waard?

23/02 Maan bij Pollux

De wassende Maan zwierf in de afgelopen dagen van het sterrenbeeld Stier naar Tweelingen. Deze avond treft ze Pollux, een rode reuzenster op een afstand van 34 lichtjaar.

26/02 Maan bij Regulus

Slechts enkele uren voor de Volle Maan houdt onze natuurlijke satelliet Regulus gezelschap, de hoofdster van het sterrenbeeld Leeuw. Na de schemering zien we een interessant tafereel aan de sterrenhemel: in het westen gaan de herfststerrenbeelden onder, de wintersterrenbeelden bereiken in het zuiden hun hoogste positie en in het oosten klimt de lente boven de horizon.